Het Kondratieff perspectief, een toelichting

Natuurlijk ben ik met je eens dat een golfbeweging ons niet zal redden. Wel ben ik van mening dat inzicht in het bestaan en de werking van de Kondratieff-golf ons kan helpen te analyseren, oplossingen te vinden, prioriteiten te stellen en daden af te dwingen.

Daarbij interpreteer ik de Kondratieff-golf heel wat ruimer dan als verklarende prijstheorie. Als je de Kondratieff-cyclus ziet als een serie van conjunctuur-golven (Juglar-cycli) - zoals Joseph Schumpeter deed en o.a. ook Jaap van Duijn doet – en daarin ook – ook weer net als Schumpeter en Van Duijn - ‘de’ innovatie(diffussie)golven én emotiecycli ziet, en als een golf die ook steeds korter wordt, dan ontstaat een prachtig en overzichtelijk en tegelijk menselijk en organisch model van de geschiedenis van onze vooruitgang. Ik zou het prachtig vinden als we ooit ‘de snaartheorie van de vooruitgang’ bloot weten te leggen, maar in de tussentijd is de idee van de Kondratieff-cyclus wat mij betreft erg behulpzaam bij het overzien, (enigszins) begrijpen en anticiperen op de ontwikkeling van onze vooruitgang. En hoe die niet te belemmeren en waar mogelijk te stimuleren.

Zoals heel veel, golft ook onze economie - of beter: onze vooruitgang. Lengte, amplitude en regelmatigheid van onze vooruitgangsgolf zijn natuurlijk geen gegeven, en de veroorzakers ervan evenmin, maar een ‘golf-besef’ werkt erg realisme-bevorderend. Zie b.v. ook ‘De Zwarte Zwaan’ (De impact van het hoogst onwaarschijnlijke!) van Nassim Nicholas Taleb. Wat niet is, kan nog komen, niets gaat echt vanzelf en niets is of werkt voor de eeuwigheid. Het golf-besef helpt om te relativeren, maar ook om (nieuwe) prioriteiten te stellen en (opnieuw) te focussen.

Het is lastig om oorzaken en gevolgen van vooruitgang als zodanig te herkennen en te onderscheiden. De innovatie- en mentale krachten zijn in de voorspoedfase(n) van de Kondratieff-golf zó vers, zó gloedvol, zó sterk, dat bijna niets de vooruitgang, de economische groei, daar volledig kan frustreren. Het incasseringsvermogen van de economie en de samenleving is in die fase stieresterk. In de recessiefase ontstaat er onbalans tussen de krachten en een stevige economische vastloper is ‘just an accident waiting to happen’. Vanuit de emotiecyclus dreigt overdrijving, 'hoogmoed en losbandigheid' (Sallustius). In de daaropvolgende depressiefase volgt een dubbele worsteling: terwijl de conjunctuurgolf gewoon weer golft, maar natuurlijk met een kleinere amplitude, moet het puin van het verleden worden opgeruimd en de krachten voor de toekomst moeten momentum (kunnen) creëren. Hierbij horen confrontaties, pijn en gedoe. Ook deze fase eindigt, gelukkig, maar zo blijkt uit de historische economische groeicijfers: met een dreun. Daarna, in de herstelfase, wordt er ook nog flink geworsteld, maar al meer eensgezind en kunnen de goede krachten het heft weer langzaam maar zeker in handen nemen. Waarna in de voorspoedfase(n) van de volgende Kondratieff-golf alle remmen weer los gaan. Etcetera. De huidige, 5e Kondratieff-golf begon in 1988 en zal duren tot ongeveer 2020, met tussendoor, rond 2015, nog een flinke dreun. Rond 2020 zal de eerste voorspoedfase van de 6e Kondratieff-golf beginnen.

Het komend decennium wordt dus bijzonder (in)spannend! In de depressiefase zijn een regering, regeringsleider en overheid met visie, ambitie en ballen meer dan ooit onmisbaar. Zij moeten het structureel-economische puin ruimen, saneren – erg ondankbare en vaak lang voor ons uitgeschoven dingen doen dus, en afstand (laten) nemen van verworven rechten - en de minimale condities voor vooruitgang weer ‘in place’ brengen. Niet makkelijk, en hoe slechter en trager dat gebeurt, hoe langer het duurt en hoe moeilijker het is om weer serieuze vooruitgang te boeken.

Momenteel, aan de vooravond van de depressiefase van de 5e Kondratieff-golf, staan we weer voor enorme uitdagingen. We hebben natuurlijk, zoals ‘dat hoort’ in deze fase, ons niet al te sterke economisch-structurele rapport. Historisch gezien niet eens superschokkend, maar er moet wel keihard aan geanalyseerd en gewerkt gaan worden. Daarenboven hebben we voor het eerst sinds eeuwen de Schaarste van Alles (ceteris paribus) én de erop-en-erover manoeuvre van de Nieuwe Werelddelen die ons veel meer dan 30 of 80 jaar geleden dwingen tot visie, strategische keuzes, veranderdurf, elan en daadkracht. En daarom vind ik de mentale status van onze natie eigenlijk nog het meest bedreigend. Want waar geen wil is, is voorlopig geen weg vooruit.

Deze historisch-bewuste Kondratieff-blik maakt duidelijk dat er na regen weer zonneschijn komt (en vice versa) maar dat die prachtig golvende beweging van onze vooruitgang níet vanzelf ontstaat en blijft gaan! De Kondratieff-golf maakt bovendien duidelijk dat dít de tijd is om grondig in te grijpen en op te schudden. Als we de komende jaren niet het goede doen, missen we de volgende golf, en resulteert mogelijk, net als na onze Gouden Eeuw, een Eeuw van Verval. Dus: Let's make dust!