Hiep, hiep, hoera voor de bedrijfshofnar!

hofnarTalloze managers en bestuurders zijn de afgelopen decennia ten onder gegaan aan de risico’s die ze namen in de heilige overtuiging dat het simpelweg niet fout kon gaan. Ze verkeerden in de veronderstelling dat de positie die zij hadden hun als vanzelfsprekend toekwam; de beslissingen die ze namen konden dus niet anders dan succesvol zijn. Ze vergaten daarbij dat de macht die zij hadden niet voortkwam uit hun persoonlijke invloed, maar een resultante was van hun functie. Op het moment dat ze die twee verwarden ging het vaak mis.

Zouden die topmensen niet veel makkelijker bekritiseerd moeten en kunnen worden, het liefst voordat ze uit de bocht vliegen? In vroegere tijden hadden machtige heersers daar de hofnar voor, die hun feilloos de spiegel van hun eigen gedrag voorhield zonder te hoeven vrezen voor represailles. Alhoewel hij schijnbaar onderaan de sociale ladder stond kon de nar zich opmerkingen permitteren die door niemand anders gemaakt mochten worden. Als enige aan het hof kon hij de macht van de ‘zonnekoning’ relativeren door in te gaan tegen de heersende opvattingen. De invloed van de hofnar reikte hierdoor vaak verder dan die van alle koninklijke adviseurs tezamen.

Kortom, een bijzonder waardevolle figuur zo’n hofnar. Dat doet de vraag rijzen of deze beproefde remedie niet ook effectief zou zijn bij hedendaagse zonnekoningen. Blijkens recente schandalen als bij Vestia en de NZa (Arthur Gotlieb is postuum overigens volledig in het gelijk gesteld) houdt de omvang van het ego vaak gelijke tred met die van de gemaakte brokken. Instituties als de Raad van Commissarissen, de vergadering van aandeelhouders en de Ondernemingsraad zijn daarbij niet of onvoldoende van zins het tij te keren. Hoe dit te doorbreken? Stap eens uit de conventies: stel een bedrijfshofnar aan en verschaf hem vrijelijk toegang tot alles en iedereen in de organisatie, van het hoogste bestuursorgaan tot de laagste in rang.

Een bedrijfshofnar maakt overtuigingen, patronen en gewoontes zichtbaar die anders -al dan niet bewust- onder de oppervlakte zouden blijven. Zijn motivatie is er namelijk niet op gericht om hogerop te komen of om meer salaris te krijgen, maar simpelweg om het werk goed en zorgvuldig uit te (laten) voeren. Uw eerste impuls zal wellicht zijn om de inhoudelijke, intrinsieke discussie die hij voert in de kiem te smoren door er een hiërarchische strijd van te maken. Weet u deze reactie echter te bedwingen, dan komen vragen over drijfveren, motivatie en doelstelling zowel op individueel als bedrijfsniveau op een verfrissende en ongedwongen manier aan de orde. Het lonkend perspectief is een bedrijf waarin de bedrijfshofnar zichzelf overbodig maakt, doordat de instanties die daartoe van rechtswege in het leven zijn geroepen hun rol als kritische toeschouwer hervinden. Ieder in het bedrijf heeft dan de vrijheid de hofnar te zijn als de omstandigheden daarom vragen. Een mooier begin van het nieuwe jaar kunt u zich niet wensen, toch?

Katinka Velthuijs is auteur van de boeken ‘Hoezo, mijn mensen?’ en ‘Hoezo, de baas?’. Via haar bureau Lunare Persoonlijk Raadgever verzorgt zij workshops en lezingen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en leiderschap.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Mirjam Schouten
Ja mensen, zie: http://www.nrc.nl/nieuws/2014/12/24/nza-rehabiliteert-klokkenluider-arthur-gotlieb de beste rechtvaardigheid in de wereld is vrijheid. We moeten illusie gaan vervangen door intuïtie. Lucide gedacht zijn we allemaal elkaars gelijken en wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet is mijn motto. Wanneer HR-managers hun intuïtie gaan gebruiken, wordt de lei schoongeveegd. Iedereen moet naar zichzelf kijken en proberen te ontdekken waar zij of hij vervuld is met illusie en heel helder gaan denken.

Succes Katinka. Mirjam.
Huub Vinkenburg
Eerder is over de hofnar in zijn bijzondere rol gepubliceerd, zie:

‘De kwaliteitsmanager als hofnar van de organisatie’ (Marjo Guisen, in: Sigma 2 1990)

In Sigma 5 2012 schreef ik zelf:

"Ik zie de hofnar als iemand die op gerespecteerde manier veranderingen kan bewerkstelligen bij personen en in relaties. Hij doet dat door tegelijkertijd te zorgen voor ontspanning en reflectie – met belletjes en spiegel. Hij doet iets wat niet snel een ander wordt geaccepteerd: hij legt de vinger op de zere plek. Hij richt de aandacht op het menselijke tekort, zoals: afgunst, machtswellust, geldzucht, wreedheid en arrogantie. En het werkt, want hij doet het zonder anderen te kwetsen, met een lolletje, precies zoals de volksmond zegt. Daarin schuilt zijn kracht."
Saskia Lips
Lid sinds 2019
Leuke tip voor je Katinka: Het boek De Bedrijfsnar van Frank Wouters. Dit was destijds de eerste Nederlandstalige Business Novel en in dit verhaal gaat het precies zoals jij beschrijft.
StijnT
Mooie bijdrage aan kritischer zelfreflectie in bedrijven, dat is erg nodig. Wel is het goed je te realiseren dat in vroeger tijden het regelmatig voorkwam dat de hofnar één grapje teveel maakte en daardoor zeer vaak uiteindelijk op het schavot belandde. Met andere woorden: de positie is niet altijd benijdenswaardig, omdat niemand weet wanneer dat ene grapje te veel is. Uit ervaring weet ik dat dat ook op kan gaan voor een bedrijfshofnar........