Naar een nieuwe arbeidsdeling

Het personeelbeleid kan alleen duurzaam worden als het Human Capital als echt kapitaalgoed behandeld wordt. In dat licht nemen organisaties die mensen in dienst die een voorzienbaar economisch rendement kunnen bereiken. De consequentie ervan is dat in de capaciteit voor ondersteunende activiteiten op een andere manier voorzien moet worden.

Geen wereldschokkend idee eigenlijk omdat al sinds jaar en dag beveiliging, catering, administratie, e.d. worden uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. Het aardige van deze constructie is dat de mensen die die werkzaamheden uitvoeren, het kapitaalgoed van het beveiligingsbedrijf, cateringbedrijf, administratiekantoor, e.d. zijn. Zonder die uitbesteding zouden het kostenposten zijn. Het idee doortrekkend wordt de arbeid gedeeld door bedrijven die ieder op zich alleen maar rendabel personeel in dienst hebben.

Professionele organisaties waar sprake is van declaraties op urenbasis en aanbestedingscontracten lenen zich het beste voor deze wijze van arbeidsdeling. Voor het personeelswerk in ieder van die bedrijven gelden de nieuwe kleren van HRM.

Hoe ziet zo’n organisatie eruit? De dienstverlener is enerzijds een verkooporganisatie (biedt potentiele klanten diensten aan) en anderzijds een productiebureau die ervoor zorgt dat de verkochte diensten conform de afgesproken SLA worden geproduceerd en geleverd. De grootwinkelbedrijven opereren al voor een groot deel op deze wijze. De levering aan de consument geschiedt via winkelketens (steeds minder eigen, steeds meer franchise), de consumentengoederen worden op basis van een strakke regie door derden geproduceerd. Bij 7-Eleven bijvoorbeeld, wordt 95% van de activiteiten die nodig zijn om een succesvol grootwinkelbedrijf te blijven door derden of door samenwerkingsverbanden verricht.

Voor een antwoord op de vraag “uitbesteden of zelfdoen” worden activiteiten op twee manieren getypeerd: de mate waarin de activiteit specifiek is voor het bedrijf en de mate van bedrijfseigenheid van het werkproces. Een lage mate van specifiekheid èn van eigenheid levert de activiteiten op die zich voor de traditionele uitbesteding lenen op basis van kostenoverwegingen. Een hoge mate van specifiekheid èn van eigenheid geven de activiteiten aan waarvan onderzocht moet worden of de organisatie wel over de kwaliteiten beschikt om “de beste van de klas te zijn”. Via een dergelijke typering van activiteiten levert het antwoord op de vraag `zelfdoen of uitbesteden?` verrassende uitkomsten op.

Om aan de eisen van de klant te voldoen worden diensten bij gespecialiseerde derden ingekocht. Door die specialisatie zijn zij in staat de dienst beter, completer, sneller vorm te geven dan een multi-dienstverlener en zullen zij dus sneller of tot de goedkoopste leverancier of tot “de beste van de klas” gaan behoren.

Dienstverlenende bedrijven krijgen, zoals gezegd, het karakter van productiebureaus. Een voorbeeld zijn de productiebureaus voor musicalvoorstellingen. Deze hebben een kleine vaste kern die zich met kaders bezighoudt en de invulling ervan om de voorstelling tot een succes te maken. Alle andere kwaliteiten/capaciteiten worden door inhuur of uitbesteding ingevuld.

Om een dergelijke arbeidsverdeling tot een succes te maken is aan de vraagkant het professioneel opdrachtgeverschap (POG) een strikte voorwaarde. De opdrachtgever moet in staat zijn in resultaten te denken en niet alleen in processen. Hij moet wel kunnen aangeven in aan welke randvoorwaarden de uit te voeren werkprocessen moeten voldoen. Het niet langer vasthouden aan bebaande paden levert ongetwijfeld een grote innovatie-impuls op.

Het idee doortrekkend dat iedereen in dienst is van een organisatie waarbij zijn rendement transparant en eenduidig te berekenen is, levert het beeld op van een totaal veranderde arbeidsdeling. Geen enkele werknemer is meer een kostenpost voor zijn organisatie, de noodzaak om deze source of income in stand te houden en verder te ontwikkelen is evident en via de periodieke afweging in een level playing field situatie komt iedereen op de plek terecht waarin zijn bijdrage het grootst is.

De bestuurbaarheid van dergelijke organisaties is nog een mogelijk vraagpunt. In een volgend artikel zal ik daarover wat ideeën laten horen. De CAL in plaats van de FTE als maatstaf voor de personele capaciteit.

Alexander M.H. van Mook