Karl Weick: sensemaking en enactment

Jaap Peters sprak vorige jaar op het congres van managementsite.nl in zijn inleiding over de immaterialiteit van organisaties. Je kunt ze niet vastpakken, of er aan ruiken. Ze bestaan alleen maar omdat we erover praten. Karl Weick (Spreek uit: Waajk) is een van de eerste mensen die opmerkte dat bepaalde fenomenen (zoals organisaties) bestaan doordat er over wordt gepraat. Hij noemt dit verschijnsel ‘Enactment’.

Op blz 133 van zijn boek Sensemaking of the organization schreef Weick de volgende toverformule: “How can I know what I think until I see what I say?”. Ja, dat is lekker duidelijk. Klanten begrijpen ook meteen waarover je praat. Het lijkt wel alsof Weick het niet de moeite waard vind om zijn theorie af en toe te illustreren met wat praktische voorbeelden. Het heeft  iets mysterieus en filosofisch.

Voorbeeld 1: Hoe laat is het in uw organisatie?
Mensen vergelijken organisaties wel eens met klokken. De klok geeft aan hoe laat het is. Maar, als organisaties te vergelijken zijn met klokken, dan zijn het wel heel bijzondere klokken, namelijk:

  1. De frequentie waarmee op de klok wordt gekeken kan de tijdsweergave beïnvloeden.
  2. De verwachte tijdsweergave kan de werkelijk weergegeven tijd beïnvloeden.
  3. De klok geeft een andere tijd aan, afhankelijk van de voorkeur van de klokkijker.
  4. Als de klokkijker iemand anders stuurt om klok te kijken, dan wijkt de tijdsweergave af.
  5. De plaats en positie tot andere klokken in de omgeving beïnvloed de tijdsweergave.

(Wallerstein and Sampson, 1971, p. 45)

Mensen en organisaties proberen zichzelf en elkaar te begrijpen. Dat doen ze door ‘sensemaking’. In zijn boeken besteed Weick veel aandacht aan vragen met een dubbele betekenis (ambiguïteit) of onzekerheid in het sensemaking proces. Hij noemt dit equivocality. Een woord wat zich het beste laat vertalen als meerstemmig, voor meerdere uitleg vatbaar, misleidend (Merriam Webster Dictionary).

Weick in de praktijk
Leike van Oss, een deskundige op het gebied van sensemaking, heeft me eens gewaarschuwd om nooit met klanten over Weick te praten. Het schrikt mensen af en men denkt dat je het contact met de realiteit bent verloren. Dringend advies: gebruik zijn theorie alleen maar om je (advies)omgeving in kaart te brengen en je interventies voor te bereiden. Waarschijnlijk heeft ze gelijk. Toch denk ik dat het helpt als meer mensen zouden leren te kijken naar hun eigen gedrag in het dagelijks leven en hoe we elkaar gevangen houden in patronen en systemen. Meestal is er geen kwade opzet in het spel, maar is het een gewoonte. (Arend Ardon promoveert volgende week dinsdag op dit thema). Denk ook maar eens aan de bonuscultuur bij de banken. Zo doen we dat hier…..

Voorbeeld 2: Welke versie van de waarheid?
De Mexicaanse siërra (een vis) heeft 17 plus 15 plus 9 graten in de dorsale vin. Deze kunnen eenvoudig worden geteld. Maar, als de siërra hard trekt aan de vislijn, dan verbranden we onze handen. Als de vis uit het water springt, bijna ontsnapt en op het nippertje over de railing naar binnen wordt getakeld, dan ontstaat er een tweede externe relatie. De kleuren pulseren en de staart slaat in de lucht. De hele wordt ervaring ineens meer dan de som van de visser en de vis. De enige manier om de graten te tellen van de siërra, zonder invloed van deze tweede relatie is door in een laboratorium te gaan zitten. Je opent een riekende  pot, haalt de verstijfde, kleurloze vis uit een formaldehyde oplossing en telt de graten om de waarheid op te kunnen schrijven.

Het is goed om te weten wat je aan het doen bent. De man met zijn geconserveerde vis heeft 1 versie van de waarheid opgeschreven en heeft en passant vele leugens genoteerd. De vis heeft niet deze kleur, niet deze textuur, is niet zo dood en ruikt ook zeker niet zo.
(Steinbeck 1941, pp. 2-3).

Nog een mooi voorbeeld van sensemaking. De film a few good men. I think I'm entitled to the truth....

Mensen met meer leuke voorbeelden van Weick in de praktijk, schroom niet op uw gastcolumns in te sturen.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

4 Cruciale Regels voor het bestrijden van een CRISIS
[...] 1996 werd dit gevolgd door het HBR artikel Prepare Your Organization to Fight Fires van Karl Weick. Weick’s conclusie: ”There are larger lessons in this tragedy for those whose job it [...]