Dat Het Nieuwe Werken hot is hoef ik u niet meer uit te leggen. Er is een constante stroom aan berichtgeving via het internet over nieuwe werkstijlen. Congressen en seminars die het gedachtegoed propageren trekken volle zalen. En er komt er in de laatste maanden iedere week wel een vers boek uit dat op een of andere manier gerelateerd is aan HNW. Maar leveren al deze nieuwe publicaties ook nieuwe inzichten op? Ik nam de proef op de som en las het boek Werken Nieuwe Stijl van Bas van de Haterd. Conclusie: weinig nieuws onder de zon, maar af en toe wel een mooi doorkijkje naar de weerbarstige praktijk.
De auteur legt in het voorwoord uit wat hij met zijn boek beoogt: “Dit boek is derhalve niet bedoeld als de bijbel van het nieuwe werken. Het is de bedoeling geweest wat theorie te vermengen met ervaringen uit de praktijk die er in 2009 al waren.” Dat is ook precies wat het boek is. Niets meer en niet minder dan een uitgebreide beschrijving van wat er anno nu onder HNW wordt verstaan, waarbij het gehalte aan theorie overigens wel dunnetjes overkomt. Overigens werd mij niet duidelijk waarom de schrijver zijn boek de titel Werken Nieuwe Stijl heeft genoemd, aangezien de term Het Nieuwe Werken in zijn teksten bijna net zo vaak wordt gebruikt en hij er precies hetzelfde mee bedoelt.
Een believer
In de inleiding wordt het historische perspectief op werk geschetst zoals we die ook uit de boeken van Dik Bijl kennen. Vervolgens wordt o.a. het onderzoek van het EIM er bij gehaald om aan te tonen van het slim is om over te stappen op Het Nieuwe Werken. MKB bedrijven die er in investeren zien hun productiviteit toenemen met 14%, tegen 5% voor de bedrijven die dat niet doen. Mooi! Behalve dan dat dit onderzoek niet ging over Het Nieuwe Werken maar over het bredere begrip sociale innovatie.
We hebben te maken met een boek van een ‘believer’ en de lezer moet Werken Nieuwe Stijl dan ook eerder ter hand nemen als gemakkelijk leesbare inspiratiebron dan als gedegen en waardevrij onderzoek. Daar is overigens niets mis mee. Van de Haterd wilde dan wel geen bijbel schrijven, een beetje evangeliseren is hem ook niet vreemd.
Praktijkervaringen en Het Nieuwe Werken
Een belangrijk pluspunt van het boek is dat er veel wordt gesproken vanuit praktijkervaringen en niet vanuit abstracte concepten en modellen. Daarbij worden er regelmatig citaten vermeld van de dertig deskundigen die de schrijver bij de research voor zijn boek heeft geraadpleegd. Voor de lezer die pas met het onderwerp in aanraking is gekomen lijkt met dat heel prettig. Voorkennis is niet vereist. Het boek heeft de neiging compleet te willen zijn in zijn beschrijving, maar het geeft de lezer geen advies over hoe te kiezen uit de de oneindigheid van de mogelijkheden. Het blijft bij het advies dat iedere organisatie de keuze moet maken die het beste past. Maar ja, dat wisten we natuurlijk al een tijdje.
Het boek hanteert de klassieke driedeling die bijna altijd binnen Het Nieuwe Werken wordt aangehouden: nieuwe technologie, de fysieke werkplek en mentaliteit/cultuur. Het is begrijpelijk dat de auteur hiervoor heeft gekozen, want dat maakt de inhoud mooi overzichtelijk. Helaas zit de wereld wel wat complexer in elkaar dan dat, maar dat is natuurlijk iets dat Van de Haterd zichzelf ook wel realiseert. Een visie op de hardere kanten van de organisatie ontbreekt grotendeels; een omissie die je heel vaak aantreft bij boeken over HNW.
Geen hersenkraker
Dit alles maakt Werken Nieuwe Stijl een boek dat je (te) gemakkelijk in de trein, in de kroeg of op het strand kunt lezen. Voor iemand die al thuis is in het gedachtegoed van Het Nieuwe Werken levert het boek veel herkenning op, maar helaas niet of nauwelijks nieuwe inzichten. Van mij maakte zich tijdens het lezen een lichte teleurstelling meester. Dat kwam omdat ik nergens in het boek echt werd uitgedaagd. De teksten kabbelen rustig voort. Ik hoefde mijn hersens niet te kraken. Het boek blijft grotendeels hangen op het operationele niveau, op het ‘hoe en wat’ in de dagelijkse praktijk, maar biedt weinig context voor de manager die op zoek is naar verdieping op strategisch vlak. De koppeling met business modellen krijgt bijvoorbeeld maar twee pagina’s aandacht, terwijl dit juist zo’n interessante materie is.
Geen boek dus dat je wereld op z’n kop zet, maar meer een verslag dat de stand van zaken in zes hoofdstukken en 182 pagina’s nog eens netjes samenvat. Het verandervraagstuk dat aan HNW kleeft wordt net zoals in zo veel boeken over dit onderwerp nauwelijks uitgediept. En de visie op de toekomst die Van de Haterd ons voorspiegelt zal denk ik tot weinig controverse leiden.
Bronnen
Tot slot nog een kritische opmerkingen ten aanzien van de geïnterviewden. Bas van de Haterd: “... nadrukkelijk geprobeerd zo veel mogelijk organisaties te interviewen die daadwerkelijk met het proces bezig zijn geweest en zo min mogelijk consultants of andere belanghebbende partijen erin te betrekken”.
Met zo’n stelling vraag je er natuurlijk om dat een recensent de lijst met gesprekspartners nog eens wat aandachtiger bekijkt. Ik telde bij de 30 namen in de ‘wie is wie’ lijst wel 22 mensen die als consultant of anderszins een commercieel belang hebben bij een positieve boodschap over HNW. Van die 22 waren er bovendien 9 met een ICT-achtergrond, hetgeen toch een groot aandeel is voor een onderwerp dat organisatiekundig van aard is. Het is best mogelijk dat ik toch een keer heb misgeteld, maar het dunkt me dat ik bovenstaande stelling van Van de Haterd toch moet verwerpen. Bovendien is hij als ‘believer’, consultant en boekenverkoper natuurlijk ook zelf een belanghebbende.
Nog een ‘minor point’ over de bronvermeldingen. Van de Haterd is vaak heel stellig in zijn beweringen en ondersteunt dit vaak met opmerkingen als “uit onderzoek is gebleken dat...”. Een verwijzing naar de bron van al die wijsheid is meestal nergens te bekennen, evenmin als een literatuurlijst.
Conclusie
Werken Nieuwe Stijl geeft een toegankelijk en prettig geschreven overzicht van wat de Het Nieuwe Werken community op dit moment te bieden heeft. Voor iemand op zijn eerste of tweede ontdekkingsreis in de wondere wereld van HNW biedt het een goede basis. Vooral de praktijkverhalen zijn een toegevoegde waarde ten opzichte van andere HNW-literatuur. De lezer met meer bagage zal tijdens het lezen vaak knikken, maar zelden een eye-opener beleven.
Werken Nieuwe Stijl
Bas van de Haterd
Uitgeverij AW Bruna, 2010
onder andere verkrijgbaar via Managementboek.nl
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Dank voor de kritische review. Wel een paar punten van aandacht. Je schrijft over het onderzoek van EIM dat breder zou zijn. Dat klopt, waar de bredere definitie is gehanteerd staat dat ook in het boek vermeld, maar het EIM onderzoek had een tweetal definities en een tweetal uitkomsten. De één was het hele brede sociale innovatie, de ander was iets dat al veel dichter tegen HNW aanzat. Die twee heb ik beide gebruikt en vermeld.
Ik kies inderdaad heel nadrukkelijk niet voor het geven van een vast advies omdat het altijd maatwerk is. Ik geloof ook niet in de standaard aanpak die veel consultants gebruiken, waarbij elke partij zijn eigen manier van werken heeft en die toepast. Het is altijd maatwerk, keuzes kan je niet maken, dat moeten de mensen zelf doen. Daar kan je hooguit bij helpen, maar zeker niet door een boek.
Wat bedoel je overigens met een visie op de hardere kanten van de organisatie?
Ik ben blij dat er geen hersenkraker overigens voor je in zat of geen strategisch diepgaande verhalen, daar is het boek niet voor bedoeld. De doelgroep van het boek is de mensen die er mee willen beginnen, die de term kennen, maar verder niets weten. Als er voor jou iets nieuws in had gezeten had ik gefaald wat betreft mijn opzet.
Leuk dat je zo snel op mijn recensie reageert!
De recensie is inderdaad kritisch, maar het is je hopelijk ook opgevallen dat ik een aantal belangrijke positieve punten noem.
Het kan dat ik er iets naast zit wat betreft EIM. Ik heb dit onderzoek al een hele tijd geleden gelezen en in de review reageer ik vanuit mijn geheugen. Ik zal het EIM-rapport er nog eens op naslaan.
Ik ben het volstrekt met je eens dat iedere verandering waar mensen bij te pas komen voor een groot deel maatwerk moet zijn. Dat is ook de benadering die ik als adviseur kies. Maar dat betekent natuurlijk niet dat de lezer niet je niet mag profiteren van ervaringen en wetenschappelijke inzichten. Integendeel zou ik zeggen. Er is dus wel degelijk iets te zeggen over best practices. Een 'don't try this at home kids' advies van iemand zoals jij zou niet misstaan. Volgens mij heb jij een berg kennis in je hoofd zitten over wat wel en wat niet werkt in specifieke omstandigheden en kunnen lezers daarvan profiteren.
Met de harde kanten bedoel ik dingen als de HR-cyclus, de besluitvormingsstructuren, rapportagelijnen, performance management systemen, span of control, inwerkprogramma's, arbeidsvoorwaarden, werving & selectie, impliaties voor producten en diensten etc... Toegegeven: je noemt ze wel, maar je geeft er minder aandacht aan dan aan de andere onderwerpen. Je zult het neem ik aan met me eens zijn dat HNW een integrale verandering vergt, die ook gevolgen heeft voor dit soort zaken.
Voor mensen die een eerste of tweede kennismaking willen met Het Nieuwe Werken zullen veel aan je boek hebben. Het is volledig en beschrijvend, zonder dwingend te zijn in oplossingen. Wat dat betreft is mijn recensie dus een persoonlijke review, dus zoals het boek op mij overkomt. Je hebt gelijk dat ik waarschijnlijk niet tot de hoofddoelgroep behoor.
Beetje laat, er zit geen reminder op deze reacties, maar toch nog even een reactie.
Het boek is geschreven vanuit de ervaringen die de partijen willen delen. Die willen niet delen wat fout is gegaan. Daar zijn de meeste bedrijven nog steeds heel erg gesloten over. Ik kan daar vanuit mijn eigen mening en visie wel over schrijven, maar dat is niet de doelstelling van het boek geweest. Als ik niets 'on the record' krijg over de fouten, heb ik gesteld dat ik daar niet over ga schrijven. Vandaar dat die er weinig inzitten. Wel zitten er heel veel 'wat werkt wel' in, daaruit kan je ook afleiden wat niet werkt.
Verder heb je ook exact een punt met je term: 'in specifieke omstandigheden'. En laat dat nu net niet geschikt zijn om in een boek te omschrijven. Daarvoor heb je maatwerk nodig, een boek kan niet ingaan op specifieke omstandigheden omdat het dan zo specifiek wordt dat de doelgroep 1 wordt.
Wat betreft die 'harde' kanten: daar kan je eigenlijk redelijk makkelijk over zijn. Die jij noemt moet je zo snel mogelijk allemaal helemaal afschaffen. Besluitvormingsstructuren, rapportagelijnen, performance management, allemaal aspecten van organisaties die niet meer functioneren en ten dode opgeschreven zijn. Daarom besteed ik er ook zo weinig tijd aan, het is namelijk verspeelde energie. Echter weet ik ook dat de meeste mensen bij grote organisaties zullen stellen dat je niet zonder kan, wat natuurlijk wel zo is, maar daarom krimpt de gemiddelde organistiegrootte in Nederland ook al jaren.