In de weekendeditie van het FD (21 oktober 2010) staat een groot artikel over gedragsverandering in organisaties. Beter gezegd: over de onveranderbaarheid van gedrag. De bijgaande foto van ‘goeroe’ Ben Tiggelaar is zo groot dat hij niet op één tabloidpagina past. Het artikel somt in de kop de conclusie van het promotieonderzoek van Tiggelaar op: Gedrag valt nauwelijks te managen.
De verklaring voor mislukte gedragsverandering ligt grotendeels in de contextfactoren, zo heeft Tiggelaar (opnieuw) ontdekt. Mensen worden zowel bewust als onbewust beïnvloed door prikkels van buiten. Daarom komt er van afspraken, zelf de afspraken die mensen met zichzelf maken, weinig terecht. Ook de effecten van centraal gestuurde informatie is maar zeer beperkt. Van onwil is meestal geen sprake, maar de (zelf)discipline schiet vaak tekort om voorgenomen verandering echt te laten beklijven.Tiggelaar neemt hier impliciet afscheid van het idee van ‘weerstand’ dat altijd zo centraal heeft gestaan in de veranderkunde. Dat bevalt mij zeer! Weerstand bestaat heus wel, maar heeft lang niet altijd te maken met een doelbewust tegenwerken van veranderingen omdat die veranderingen de status quo van belangen binnen de onderneming in de war schoppen. Mensen willen vaak wel, maar het lukt ze gewoon niet. In zo’n geval heeft het niet zo veel zin om te proberen de weerstand te overwinnen, zoals veel veranderaars proberen. Het is daarom nodig om aan ook de context van het gedrag te gaan sleutelen.
Wat dat betreft geeft het onderzoek van Tiggelaar hoop voor Het Nieuwe Werken (HNW) , een integrale verandering waar veel publieke en private organisaties tegenwoordig druk mee zijn. Het Nieuwe Werken heeft een goede kans van slagen, juist omdat er zo veel contextfactoren worden meegenomen. Aan de oppervlakte lijkt HNW op het introduceren van nieuwe ICT en een ‘pimp your office’ make-over van de kantooromgeving. Maar dat alles gaat niet leiden tot effectiever en efficiënter gedrag als er niets veranderd in de werkstijl en in de structuur/besturing van de organisatie. Ook op die twee punten moet er genoeg geïnvesteerd worden. Juist die laatste is trouwens van cruciaal belang en wordt maar zelden in de beschouwing meegenomen.
Ook het adagium ‘one size fits nobody’ dat ik al enkele jaren in HNW-trajecten propageer wordt ondersteund door Tiggelaar: (1) Laat de medewerker zelf het gewenste gedrag bepalen, (2) kies doelgedrag waarmee men positieve ervaringen heeft, (3) zorg dat gewenst gedrag snel resultaten oplevert, (4) zorg dat het niet strijdig is met ander gewenst gedrag, (5) hou ’t simpel, (6) zorg dat de prikkels om gedrag te veranderen (ict, fysieke werkomgeving, besturing) boven de ruis van de organisatie uitkomen. En ook belangrijk: laat medewerkers niet zwemmen!
Iemand zei me laatst dat promoties vooral bedoeld om te schrijven en niet om gelezen te worden. Wetenschappelijk onderzoek blijft vaak in de anonimiteit. Zo niet bij Tiggelaar, die al eerder via zijn seminars ‘MBA in één dag volle zalen wist te trekken en van zijn boek ‘Dromen, Durven, Doen’ een bestseller maakte. Knap dat De Wereld Draait door wist te halen en nu dus paginagroot in het FD. Het legt hem geen windeieren. Over effectief gedrag gesproken!
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
</strong>
Ik heb me altijd afgevraagd waar dat 'one size' nou vandaan komt. Ik kom niet verder dan Durex. En dan is die 'one size' natuurlijk altijd <em>King Size</em>.
Maar verder geldt hier toch het oude adagium uit de psychologie (lees voor 'man' maar 'mens' m/v): <em>"A man is like all other man, like some other man, like no other man."
</em>Een open deur of een classic. In elk geval is het een tijdloze waarheid. Ik verbaas me dan altijd over het abstracte redeneren over 'gedrag' van mensen in het algemeen. Dat gedrag hangt nogal sterk samen met de aard van het beestje. En mensen zijn beestjes met zeer verschillende aard. Het is op heldere wijze allang uiteengezet door bijvoorbeeld de Engelse filosoof David Hume, dat 'reason' niet zo heel veel directe invloed heeft op gedrag. En de heren Watson en Skinner hebben bovendien overtuigend laten zien dat sturing vanuit de context (stimulus-respons) nogal krachtig is.
Dan blijft er van het trotse, weldenkende, rationeel handelende beeld van mens niet veel over. De hersenloze, instinctief handelende laboratoriumrat lijkt dan een passender beeld.
Kijkend naar de aanbevelingen van Ben Tiggelaar, komt onmiddellijk het beeld van een onversneden Behaviorist naar naar voren. Hij schetst de <em>operante conditionering</em> in optima forma.
Dan heeft hij het dus niet over management van gedragsverandering in organisaties, maar over hondentraining. Dat is een droevige constatering ten aanzien van zijn promotie-onderzoek, maar vooral ten aanzien van de tijdgeest. Want zijn boek zal ongetwijfeld een bestseller worden.
Stefan van Weers
Inner<em>Match </em>