Biomimicry: innovatie volgens Janine Benyus

Janine Benyus schreef in 2002 het boek Biomimicry, nog voordat de trend (en hype) rondom duurzaamheid en milieu echt een grote vlucht zou nemen. Bij biomimicry (door sommigen ook wel Biomimetics, Bionics of Biotechniek genoemd) worden natuurlijke ecosystemen als uitgangspunt genomen bij de introductie en bouw  van nieuwe materialen, producten en gebouwen. Meer recentelijk wordt Biomimicry ook ingezet door mensen voor productinnovatie. Dat gaat met vallen en opstaan, maar de eerste voorbeelden spreken tot de verbeelding!

Biomimicry neemt de natuur als inspiratiebron en maatstaf voor innovatie. Het woord Biomimicry is afgeleid van de Griekse termen bios (leven) en mimesis (imitatie). Het gaat er bij Biomimicry niet om wat we kunnen extraheren van de natuur, maar om wat we van de natuur kunnen leren. Hiervan zijn al vele voorbeelden bekend. Hoe kunnen we bijvoorbeeld de spiraalvorm die we overal in de natuur tegenkomen gebruiken om vloeistoffen in buizen sneller te laten stromen (bijvoorbeeld in de procesindustrie)? Hoe lukt het een spin om een draad te maken die sterker is dan kevlar, maar flexibeler dan nylon en met als grondstof slechts een paar simpele organische basiselementen en bij kamertemperatuur? Welke nanostructuur gebruikt het blad van een Lotusplant en kunnen we die structuur gebruiken om zelfreinigende gebouwen te creëren? Hoe kunnen we zelfhelende materialen maken?

De natuur heeft al 3,8 miljard jaar ervaring met het bedenken van slimme oplossingen en naar schatting 10 tot 30 miljoen succesvolle productintroducties (diersoorten) op haar naam staan. Van die 3,8 miljard jaar loopt de mens nog geen 150.000 jaar op deze aardbol. Dat is dus maar een fractie, dus geen wonder dat onze technologie zo ver achterloopt bij die van de natuur (waar we uiteraard zelf ook onderdeel van zijn, al vergeten we dat vaak). Door kennis van biologie in te zetten in andere kennisgebieden onstaat wat Schumpeter 'neue combinationen' zou noemen. Een krachtig voorbeeld van waar een 'paradigm shift' toe kan leiden.

Recentelijk woonde ik een presentatie bij van Karel Bolckmans (van het bedrijf Koppert) tijdens de Dutch Innovation Day. Geïnspireerd door het werk van Benyus noemde hij twee manieren waarop we de natuur kunnen benutten als bron voor productinnovatie:

1. De natuur als mentor : Biomimicry is een nieuwe wetenschap die de Natuur bestudeert om haar principes te imiteren of om inspiratie te halen uit haar materialen, vormen, processen en systemen met als doel er menselijke problemen mee op te lossen.
2. De natuur als maatstaf: Biomimicry gebruikt een ecologische standaard om de ‘juistheid' van innovaties te beoordelen. Alles wat geen ‘fit' heeft met zijn omgeving valt af.

De tweede toepassing van Biomimicry (de natuur als maatstaf) is ons inmiddels al vertrouwd na "An inconvenient truth" van Al Gore en het boek van Braungart en McDonough over Cradle to Cradle.

Met betrekking tot de eerste toepassing is er op Youtube een filmpje te zien waarin Janine Benyus zelf een paar aansprekende voorbeelden geeft waartoe Biomimicry toe kan leiden. Zij geeft daarin 12 voorbeelden van duurzame toepassingen:

Op Youtube vond ik ook nog het volgende fimpje, dat dieper in gaat op natuurlijke spiraalvormen en hoe we die kunnen benutten.

Naast toepassingen in materialen, bouwstenen, vormen, processen en systemen wordt er inmiddels ook in de stedenbouw goed gekeken naar natuurlijke voorbeelden. Een bekend voorbeeld hiervan is de klimaatbeheersing die mieren en termieten weten te bereiken met hun behuizing. De natuur inspireert architecten tot nieuwe gebouwen.

Van belang is te onderkennen dat organismen in de natuur hun leefomgeving benutten, maar zonder afbreuk te doen aan de leefomgeving. Of zoals Janine Benyus het zelf uitdrukt: "The most important thing, besides all of these adaptations, is the fact that these organisms have figured out a way to do the amazing things they do while taking care of the place that is going to take care of their offspring".

Het wordt hoog tijd dat we de natuur ook als inspiratiebron en maatstaf gaan gebruiken voor de manier waarop we onze sociale systemen organiseren. Wat kunnen we bijvoorbeeld van apen en mieren leren als het gaat om effectiviteit en efficiëntie van organiseren? Welke analogie met de natuur helpt ons om de geboorte, de ontwikkeling en de teloorgang van bedrijven beter te begrijpen? Mensen zoals Jack Crielaard van de Hogeschool Ede zijn hiermee bezig.

Meer materiaal over Biomimicry is te vinden op de site van het Biomimicry Institute.  en op Ask Nature. Op deze sites vind je ook toegang tot artikelen, voorbeeldcases, boeken en nog meer videomateriaal. Het boek van Janine Benyus is te verkrijgen via Amazon.