Creative Capitalism en Bill Gates

Kunnen de schaduwkanten van het kapitalisme worden opgelost door datzelfde kapitalisme? Over dit onderwerp hield Bill Gates op 24 januari 2008 in Davos een toespraak voor het World Economic Forum. Hij stelt daarin dat het op puur eigenbelang gebaseerde economisch handelen van bedrijven niet tegenstrijdig hoeft te zijn met het oplossen van ongelijkheid in de wereld, maar zelfs een krachtige stimulans kan zijn voor verbetering. De ideeën van de voormalige baas van Microsoft over Creative Capitalism krijgen inmiddels voorzichtig navolging is theorievorming en praktijk. Bill Gates is van mening dat we voor het oplossen van grote wereldproblemen zoals armoede en ziekte niet alleen moeten kijken naar wat overheden en ontwikkelingsorganisaties (NGO's) kunnen bijdragen, maar dat er ook een beroep mag worden gedaan op het grote bedrijfsleven. En dan niet vanuit filantropische overwegingen (of ‘greenwashing'), maar vanuit het welbegrepen eigenbelang. Gates noemt dit systeem Creative Capitalism. Een kort fragment uit zijn speech in Davos:

" As I see it, there are two great forces of human nature: self-interest, and caring for others. Capitalism harnesses self-interest in helpful and sustainable ways, but only on behalf of those who can pay. Philanthropy and government aid channel our caring for those who can't pay, but the resources run out before they meet the need. But to provide rapid improvement for the poor we need a system that draws in innovators and businesses in a far better way than we do today. Such a system would have a twin mission: making profits and also improving lives for those who don't fully benefit from market forces. To make the system sustainable, we need to use profit incentives whenever we can. At the same time, profits are not always possible when business tries to serve the very poor. In such cases, there needs to be another market-based incentive - and that incentive is recognition. Recognition enhances a company's reputation and appeals to customers; above all, it attracts good people to the organization. As such, recognition triggers a market-based reward for good behavior."

Inmiddels heeft Gates' Creative Capitalism speech navolging gekregen in via het weblog Creative Capitalism: A Converstation van Michael Kinsley en Conor Clarke. Op deze website discussiëren journalisten, wetenschappers en mensen uit het bedrijfsleven over de vraag of de Creative Capitalism toekomst heeft. Uiteindelijk moeten de bijdragen gebundeld gaan worden in een boek, dat in het najaar van 2008 uit zal komen. Onder de deelnemers zijn een aantal bekende namen, zoals Warren Buffet (beleggersgoeroe en CEO van Berkshire Hathaway),  Gregory Clark (hoogleraar economie aan de University of California), Barry Diller (chairman of Expedia en CEO van InterActiveCorp), Esther Duflo (hoogleraar Poverty Alleviation and Development Economics aan MIT),  Justin Fox (columnist voor Times Magazine),  Nancy Koehn (hoogleraar aan Harvard Business School),  CK Prahalad (hoogleraar Strategy aan de University of Michigan, auteur van managementboeken), Robert Reich (hoogleraar Public Policy aan de University of California),  Joseph Stiglitz (hoogleraar economie aan de Columbia University) en Martin Wolf (redacteur bij de Financial Times).

In een artikel op de site schrijft Nancy Koehn van Harvard Business School dat het initiatief van Gates samenvalt met vijf belangrijke drijvende krachten in het wereldwijde kapitalistische systeem. Deze krachten zijn: (1) een groot deel van de bronnen (mensen, kennis, kapitaal, grondstoffen) zijn vandaag de dag in handen van grote bedrijven, (2) afnemers wereldwijd verwachten steeds vaker ook een sociale bijdrage van deze bedrijven, (3) de traditionele organisatievorm van bedrijven verandert zeer snel naar open netwerkstructuren van een wereldwijde schaal, (4) wat bedrijven doen en niet doen wordt in toenemende mate transparant, (5) steeds meer mensen (en werknemers in het bijzonder) realiseren zich dat er meer in het leven is dan geld verdienen. Koehn stelt dat deze krachten een goede voedingsbodem zijn voor het Creative Capitalism van Bill Gates.

Bill Gates is zonder twijfel de meest succesvolle ondernemer van de laatste dertig jaar. Zijn uitspraken moeten dus zeer serieus worden genomen. Er zijn veel mensen die de kriebels krijgen als temen als kapitalisme, eigenbelang en aandeelhouderswaarde in één zin worden genoemd met armoedebestrijding en ontwikkelingssamenwerking. Ik moet u zeggen dat ikzelf inmiddels over die weerzin heen ben gestapt. Enerzijds omdat ik ervan overtuigd ben dat ‘reputatie' (reputation, gevoed door recognition) een van de belangrijkste immateriële activa is van een bedrijf en in de toekomst nog belangrijker gaat worden. Anderzijds moeten we tot de conclusie komen de traditionele manier van ontwikkelingssamenerking (NGO's gefinancierd uit private en publieke gelden) niet altijd even efficiënt en effectief is. En dan druk ik me nog heel voorzichtig uit.

Het is dus helemaal geen slecht idee om de markt een kans te geven. Dit in navolging van CK Prahalad's boek "The fortune at the bottom of the pyramid". Opvallend is wel dat er op het weblog Creative Capitalism: A Converstation niet of nauwelijks bijdragen zijn van Europese zijde. Is creatief kapitalisme een Amerikaans feestje? Ligt het soms aan de term: wat dit alles met creativiteit te maken heeft ontgaat me. Wellicht vond Gates Social Capitalism toch wat te ver gaan, 't is en blijft tenslotte een raskapitalist.