Dik Bijl: Het Nieuwe Werken (recensie)

'De grootste verdienste van het management in de 20e eeuw is de vijftigvoudige verbetering van de productiviteit van de fabriekswerker. De grootste uitdaging van voor het management van de 21e eeuw is om de productiviteit van de kenniswerker op een vergelijkbare wijze te verbeteren.'

Met deze bekende quote van Peter Drucker begint het boek van Dik Bijl over Het Nieuwe Werken. Het heeft dan ook als ondertitel meegekregen: Op weg naar een productieve kenniseconomie. Het boek is een goede introductie op de denkwijze achter Het Nieuwe Werken, althans volgens de Microsoft filosofie. Het leverde mij ook een aantal vragen en kanttekeningen op.  

Het Nieuwe Werken is een begrip dat door Microsoft is bedacht en vermarkt. Kort gezegd komt het er op neer dat kenniswerkers, ondersteund met technologische snufjes, plaats- en tijdonafhankelijk (gaan) werken. Dit betekent voor de kenniswerkende professional veel vrijheid, maar ook nieuwe verantwoordelijkheden. De beloofde opbrengsten voor de werkgever zijn een hoger arbeidsproductiviteit, lagere kosten en tevreden werknemers. Om de voordelen van Het Nieuwe Werken te kunnen incasseren zijn er wel fundamentele aanpassingen nodig. Deze aanpassingen hebben niet alleen te maken met de introductie van nieuwe ICT of kantoorconcepten. Ook moet er gewerkt worden aan een vertrouwensbasis tussen werknemers en leidinggevenden, zal er meer gestuurd moeten worden op output in plaats van op input en moeten bevoegdheden verregaand worden gedecentraliseerd. Dit zijn thema's die ook regelmatig op dit weblog aan de orde komen.  

Het hele boek ademt het optimisme van een nieuwe tijd. Oud is fout en het is de hoogste tijd dat we naar Nieuw gaan. Bijl predikt hiermee naar mijn smaak toch te veel het wensdenken vanuit zijn werkgever Microsoft. In het voorwoord geeft hij aan dat het boek is bedoeld om discussie los te maken, niet alles klakkeloos te accepteren en direct in toe voeren. Lang niet al het beschikbare werk bestaat uit complex kenniswerk, maar het aandeel daarvan groeit wel. Het had goed geweest als Bijl de moeite had genomen om kenniswerk beter te omschrijven. Is Het Nieuwe Werken bijvoorbeeld ook geschikt om in te voeren bij kennisverwerkende onderdelen van je bedrijf? Of zijn hier aanpassingen op het concept gewenst? Een goede typologie van bedrijven, plus af een toe een 'don't try this at home kids' waarschuwing had niet misstaan.

De tekst is opgebouwd uit twaalf hoofdstukken, waarvan de eerste vier de visie en de achtergronden van Het Nieuwe Werken belichten. De hoofstukken vijf tot en met acht gaan over vier belangrijke aspecten die met Het Nieuwe Werken veranderen: ICT, de fysieke werkplek, de nieuwe organisatie en de nieuwe werker. De hoofdstukken negen tot en met twaalf zijn gereserveerd voor praktijkvoorbeelden en uitleg over nieuwe software van Microsoft. Deze hoofdstukken zijn een soort uitgerekte reclameblokken en ik zal ze in dit artikel om die reden links laten liggen.

Toen Dik Bijl in januari 2007 de laatste hand legde aan het boek "Het nieuwe werken. Op weg naar een productievere kenniseconomie" moet hij geweten hebben dat de manier van werken die hij in dit boek presenteert niet lang meer nieuw zal blijven. De technologie schrijdt voort en daarmee ook de mogelijkheden om het werk de faciliteren met nieuwe functionaliteiten. Het is dan ook goed dat Bijl de achtergronden van Het Nieuwe Werken in een historische context plaatst. Deze hoofdstukken zijn onderhoudend en in een prettige stijl geschreven, net zoals de rest van het boek trouwens.

De hoofdstukken over ICT, de fysieke werkplek, de nieuwe organisatie en de nieuwe werker vormen de kern van het boek. De lezer krijgt een goed inleiding op de verschillende thema's. Het is geen 'how to' boek, in de zin dat er een concreet stappenplan wordt gepresenteerd voor het invoeren van Het Nieuwe Werken. Misschien is dit een idee voor een volgende publicatie, want ik kan me voorstellen dat hier wel behoefte aan bestaat. De passages die over de veranderaanpak gaan zijn kort en nogal basaal. De auteur komt niet veel verder dan de aanbeveling dat leidinggevenden het allemaal goed uit moeten leggen en zelf het goede voorbeeld moeten geven.

Het is trouwens niet toevallig dat ICT door Bijl als eerste wordt behandeld. Bijl vindt namelijk dat ICT het primaat verdient bij het invoeren van Het Nieuwe Werken. Toen ik dit las gingen er bij mij een paar alarmbellen af. Niet nieuwe kantoorconcepten, niet ICT, maar de ondernemingsdoelstellingen (in de breedste zin) zouden mijns inziens leidend moeten zijn bij het introduceren van een nieuwe manier van werken. Het Nieuwe Werken moet een middel zijn/blijven en geen doel op zich. Het geeft dan ook te denken dat er in het boek nagenoeg niet wordt gesproken over de voor- of nadelen van Het Nieuwe Werken voor de klant. Daarom deze waarschuwing: laat de introductie van Het Nieuwe Werken in uw bedrijf niet (alleen) een "technology push" verhaal zijn!

Ik heb nog een probleem met het boek. Ik begon deze recensie met een citaat van Peter Drucker over de productiviteit van de kenniswerker. Productiviteit is De Grote Belofte van Het Nieuwe Werken. Maar ik heb nog nergens harde cijfers kunnen vinden die deze productiviteitsstijging aantonen. Ook in het boek van Bijl wordt de containerterm productiviteit niet verder uitgewerkt of gekwantificeerd. Misschien is daarvoor het concept nog te nieuw? Mocht u van plan zijn om Het Nieuwe Werken te introduceren binnen uw organisatie, dan raad ik u aan om goed te tijd te nemen om vooraf te definiëren wat uw doelstellingen zijn en hoe u productiviteit gaat meten.

Ondanks alle kanttekeningen die ik hierboven heb geplaatst vind ik het boek van Dik Bijl een aanrader voor iedereen die wil weten wat Het Nieuwe Werken is of die een introductie binnen zijn eigen organisatie overweegt. Het boek inspireert en is prettig leesbaar. Maar een gezonde scepsis bij al het moois dat ons rondom dit nieuwe werkconcept wordt voorgespiegeld is ook geen overbodige luxe.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Frans Coenders
Beste Edwin,
 
Ik heb het boek van Dick Bijl ongeveer een jaar geleden met een iets andere voorkant gelezen.
Het feit dat Dick bij Microsoft werkt maakt hem niet per definitie tot lid van de "evil empire". Ik vond het wel sterk dat hij als socioloog naar het nieuwe werken kijkt en ook aandacht besteed aan ontwikkeling van het werken in de historische context. Belangrijk punt daarbij en dat wordt ook door Dick benadrukt is dat het besturingsparadigma vandaag de dag nog sterk wordt gedomineerd door principes die ontleend zijn aan de industriële fase: "command and control".  Dat hij veel aandacht besteed aan ICT is niet vreemd, omdat met name de technologie zich sterk heeft ontwikkeld en het mogelijk heeft gemaakt om flexibel en tijdonafhankelijk te kunnen werken. Dick is de eerste om te benadrukken dat deze verandering ook door moet worden vertaald naar de inrichting van gebouwen, processen en organisatie en besturing. Hij geeft daarvoor de ingrediënten van verandering aan. Dat hij daarbij voorbeelden uit het eigen Microsoft portfolio aanhaalt en ook ingaat op de eigen ervaring van Microsoft Nederland om op een andere manier te werken vind ik niet vreemd. Hij verhult dat ook niet. Als je je met het onderwerp van het Nieuwe Werken bezighoudt zijn er ook voldoende andere voorbeelden te vinden uit de stal van bijvoorbeeld Google, IBM of Oracle. Ik ben het wel met je eens dat met name de bedrijfseconomische rationale achter hen Nieuwe Werken verdere verdieping behoeft.
Nog een laatste opmerking. Microsoft heeft de term "New way of Work" wel behoorlijk vermarkt maar is volgens mij niet de uitvinder van de term. Er zijn overigens ook mensen die op zoek zijn naar een andere term. Laatst wierp iemand in  een discussie op dat het misschien beter "internetwerken" kan worden genoemd, omdat het web toch uiteindelijk de grote enabler is.
 
Frans Coenders
Edwin Lambregts
Hoi Frans,
Dank voor je heldere en inhoudelijke commentaar. Ik kan me er goed in vinden. Voor alle duidelijkheid: ik vind niet dat Dick Bijl tot een 'evil empire' behoort omdat hij bij Microsoft werkt. Hij mag daar ook rustig aandacht aan besteden in zijn boek. Alleen vind ik het als recencent de minder interessante stukken, vandaar dat ik er geen aandacht aan besteed. Die nieuwe naam 'internetwerken' dekt wat mij betreft de lading trouwens niet. Het nieuwe werken is dan beter. ICT-technologie kan dan wel de enabler zijn, het is voor mij niet de essentie van het nieuwe werken. Die ligt meer in sociale innovatie!
Edwin 
Innovatief Organiseren
[...] andere vraagstukken mijn pad. Neem nu het meten van de opbrengsten van HNW. Door HNW-adepten wordt productiviteitswinst gepropagandeerd als één van de grote plussen van het nieuwe werkconcept. De beloften vliegen je om [...]
Dik Bijl: Aan de slag met Het Nieuwe Werken (recensie) | Innovatief Organiseren
[...] in de praktijk en een (aanzet tot) een veranderaanpak. Het eerste boek van Bijl kreeg van mij een positief kritische recensie op deze site. Hoe is deze update mij [...]
Drion, Marée en Melissen: Workin’ Wonderland (recensie) | Innovatief Organiseren
[...] Innovatief Organiseren. Zo bespraken we eerder het boeken van Dick Bijl over Het Nieuwe Werken (zie hier en hier) en de boeken van Scott Berkun (zie hier) en Peter Drucker (zie hier) over innovatie.  Dit [...]
Bas van de Haterd: Werken Nieuwe Stijl (recensie) | Innovatief Organiseren
[...] de inleiding wordt het historische perspectief op werk geschetst zoals we die ook uit de boeken van Dik Bijl kennen. Vervolgens wordt o.a. het onderzoek van het EIM er bij gehaald om aan te tonen [...]