Jarige Darwin onder de innovatie loep

Vandaag 12 februari 2009 is het tweehonderd jaar geleden dat een van de grootste iconen van de wetenschap, Charles Darwin, werd geboren. De kern van innovatie is vernieuwing. Hoe krijg je een bestaande organisatie zo ver dat ze open staat voor verandering terwijl de manier waarop het nu gaat succesvol is? Wanneer we de wetenschap als Darwin’s  organisatie beschouwen, gaat deze vraag ook voor hem op. Zijn theorieën over evolutie en natuurlijke selectie gingen zo drastisch in tegen de gangbare opvattingen dat ze extreem veel weerstand opriepen, tot op de dag van vandaag. Hoe kreeg Darwin het voor elkaar om zijn theorieën tegen alle weerstand in succesvol te “implementeren”?Enkele factoren waren daarbij bepalend. In de eerste plaats nam hij ruim de tijd om zich in de materie te verdiepen en alle mogelijke details uit te zoeken. Hij wist dus bijzonder precies waar hij het over had. Zo deed hij 20 jaar over “On the Origin of Species”  en 12 jaar over “The Descent of Man”. In de tweede plaats stond hij open voor alle mogelijke bezwaren die tegen zijn theorieën werden ingebracht, en zocht hij haast als een bezetene naar mogelijke verklaringen om de bezwaren weg te nemen. In de derde plaats bezat hij de moed om de consequenties van zijn theorieën onder ogen te zien. Het is nogal wat om te ontdekken dat natuurlijke selectie op zich geen doel heeft. Aan morele moed toch al geen gebrek want hij was een fel tegenstander van slavernij, en roeide ook daarmee lijnrecht tegen de heersende tijdsgeest in.

Tot slot was zijn denken over evolutie niet alleen diep, maar ook breed. Hij was geïnteresseerd in fossielen, voortplanting, geografie, anatomie en planten. Door dat brede perspectief kon hij verbanden zien die anderen niet zagen. Met de huidige stand van de wetenschap denk ik dat alleen uit intensief contact tussen wetenschappers van verschillende disciplines baanbrekende ideeën kunnen ontstaan. Maar Darwin was ook een verwoed netwerker, en correspondeerde intensief met vooraanstaande knappe koppen, maar ook met boeren en kippefokkers.

 Kortom, de lessen voor de innovatoren onder ons zijn: weet heel precies waar het over gaat, zorg dat je niet alleen diep gaat maar ook breed bent. sta open voor alle kritiek en bezwaren, wees voldoende moedig om de consequenties van je ideeën onder ogen te zien en bouw continu aan een breed en divers netwerk.

 Van zijn drie meesterwerken “On the Origin of Species” (1859), “The Descent of Man and Selection in Relation to Sex” (1871) en “The Expression of the Emotions in Man and Animals” (1872) is de laatste het minst bekend. Voor samenwerken in organisaties is de vraag welke consequenties de evolutietheorie heeft op gedrag vandaag nog steeds actueel. Darwin stelt dat moraliteit, onze opvattingen van goed en kwaad, niet door ons zijn bedacht maar een produkt zijn van evolutie. De homo economicus bestaat dus niet, en het is daarom aan te raden daar in HR beleid rekening mee te houden. Dus heel voorzichtig zijn met hoge individuele bonussen en veel meer aandacht voor groepsbeoordelingen en –beloningen. En een werkbelasting waarbij een medewerker er niet meer aan toe komt om een collega te helpen wanneer dat nodig is, is waarschijnlijk niet al te handig. Het kan even duren maar waarschijnlijk sterven organisaties met dergelijke praktijken vanzelf uit. Survival of the fittest.