Tag: Medezeggenschap

Het is een vraag die veel leidinggevenden zich zullen stellen: “Wat wordt er besproken in de wandelgangen en bij het koffieapparaat?”. Op de werkvloer gebeurt van alles waar de (top)manager geen idee van heeft. “Het gedrag van mensen is het gevolg van hoe ze tegen de werkelijkheid aankijken en daar heeft de topmanager maar heel weinig invloed op”, aldus Professor Thijs Homan. “Mensen in organisaties worden bedolven onder de stimuli, van alle kanten, inclusief impulsen vanuit hun eigen persoonlijkheid.”

Medewerkers geven in kleine groepjes (‘petrischaaltjes’) betekenis aan die ervaringen uit de omgeving en creëren op deze wijze ‘betekeniswolken’. Die info wordt dus onderling gedeeld en is vaak niet hoorbaar en zichtbaar voor belangstellende oren van het management. Veel bedrijven proberen toch te meten wat er speelt door het organiseren van een jaarlijks of tweejaarlijks medewerkersonderzoek (MTO). Dit zijn vaak gestandaardiseerde vragenlijsten die de medewerker invult via de PC.

Steeds meer organisaties werken met rollen. Zij doen daarmee een beroep op de verschillende kwaliteiten van medewerkers, zetten hen meer in hun kracht en benutten de diversiteit van mensen als een krachtig instrument. In de praktijk loopt men echter vaak aan tegen de grenzen van collectieve afspraken gemaakt in een CAO. Wat zijn de mogelijkheden?

Begrensd door collectieve afspraken

Vrijwel iedere cao kent het begrip referentiefunctie en hanteert salarisschalen die deze functies verbinden met een transparante beloning. En daar gaat het vaak wringen. Functies zijn decennia lang verzamelingen van taken die ‘slechts’ uitgevoerd kunnen worden met bijbehorende kennis, kunde, ervaring en andere componenten en daardoor een loonwaarde vertegenwoordigen. Iets wat het werken met rollen danig in de weg kan zitten.

Het functiehuis is ongetwijfeld één van de oudste en bekendste HR instrumenten. Eigenlijk is het een beleidsproduct dat één-op-één past op het organogram. Het functiehuis is veelal een gedegen bouwwerk dat gedetailleerd omschrijft wat men van een functie verwacht en is een kapstok die wordt gebruikt voor de meest uiteenlopende HR activiteiten zoals performance en/of competentiemanagement, ontwikkel- en (door)groeimogelijkheden, loopbaanpaden en leerlijnen, strategische personeelsplanning, werving en selectie, mobiliteit, et cetera.

Van structuur naar flexibiliteit

Organisaties zijn door allerlei in- of externe oorzaken aan verandering onderhevig en hebben steeds meer flexibiliteit nodig.

Talloze managers en bestuurders zijn de afgelopen decennia ten onder gegaan aan de risico’s die ze namen in de heilige overtuiging dat het simpelweg niet fout kon gaan. Ze verkeerden in de veronderstelling dat de positie die zij hadden hun als vanzelfsprekend toekwam; de beslissingen die ze namen konden dus niet anders dan succesvol zijn. Ze vergaten daarbij dat de macht die zij hadden niet voortkwam uit hun persoonlijke invloed, maar een resultante was van hun functie. Op het moment dat ze die twee verwarden ging het vaak mis.

Zouden die topmensen niet veel makkelijker bekritiseerd moeten en kunnen worden, het liefst voordat ze uit de bocht vliegen? In vroegere tijden hadden machtige heersers daar de hofnar voor, die hun feilloos de spiegel van hun eigen gedrag voorhield zonder te hoeven vrezen voor represailles. Alhoewel hij schijnbaar onderaan de sociale ladder stond kon de nar zich opmerkingen permitteren die door niemand anders gemaakt mochten worden. Als enige aan het hof kon hij de macht van de ‘zonnekoning’ relativeren door in te gaan tegen de heersende opvattingen. De invloed van de hofnar reikte hierdoor vaak verder dan die van alle koninklijke adviseurs tezamen.

Bij innovatief organiseren kijken we meestal naar de besturing en organisatie binnen de onderneming. We kunnen echter ook kijken naar de externe besturing, de governance, van de onderneming. Want van wie en voor wie is de onderneming eigenlijk? En wie mag de onderneming eigenlijk besturen? Zoals Daniel Ofman zich af vraagt in zijn boek ‘Bezieling en kwaliteit in organisaties’ (1992): ‘waartoe dient het inspelen op de markt eigenlijk en voor wie doen we dat?’.

Bij deze vorm van innovatief organiseren hebben we het dan over zelforganisatie op het gebied van eigendom, besturing en leiding van de onderneming. In plaats van te werken in een onderneming waarvan de leiding ver weg zit in een hoofdkantoor en de – alleen in financiële resultaten geïnteresseerde – aandeelhouders verspreid zijn over de hele wereld, kunnen werknemers ook zelf eigenaar zijn van hun onderneming. Op YouTube staat een filmpje dat het bijbehorende gevoel van betrokkenheid en succes goed weergeeft, ‘We the Owners’:

Zou het niet mooi zijn: zelf verantwoordelijk zijn, delen in het succes en falen, echt ondernemen en samen werken aan je toekomst, dat gevoel van: ‘dit is ook mijn onderneming?’. Zou dat niet meer energie geven en zorgen voor betere beslissingen dan gewoon alleen maar werknemer te zijn? Ik denk van wel!

GGZ Noord- en Midden Limburg en andere instellingen gaan hun ondernemingsraad opheffen. Ze willen met een nieuwe vorm van medezeggenschap de betrokkenheid van werknemers bij hun organisatie vergroten en beter de belangen van de organisatie en hun werknemers dienen.   

Dit weekend stond er in het NRC een mooi artikel over de politiek die mij meteen deed denken aan de staande praktijk in medezeggenschap. De krant haalt een debat aan uit 1916, waarin de liberale ondernemer/politicus Boudewijn Nierstrasz een aantal uitspraken doet die tot de dag van vandaag actueel zijn.

Nederland staat bekend als polderland. We vergaderen wat af. Iedereen lijkt wel overal een mening over te hebben en o wee als die niet gehoord wordt. Het is cultuur om voorafgaand aan een besluit flink de te tijd te nemen om te wikken en te wegen. Voorstanders van al dat overleggen hebben het over noodzakelijk draagvlak en verantwoord besluiten nemen. Tegenstanders worden er ongeduldig van en noemen dit gedrag Neerlanditis of de Hollandse ziekte. Heeft al dat overleg eigenlijk wel zin? Psychologe Roos Vonk schreef er in haar vaste column in Intermediair (7 mei 2009) een aardig stuk over.

Medewerkers bereid krijgen om hun eigen gedrag te veranderen is misschien wel de grootste uitdaging bij organisatieverandering. Veranderaars staan dan ook voor lastige vragen: In hoeverre is er veranderbereidheid? Met welke verschillen binnen de onderdelen van de organisatie moet er rekening gehouden worden? En wat zijn passende instrumenten, om hierop aan te sluiten?  Voor het in kaart brengen van deze informatie wordt lang niet altijd gedacht aan de OR. Een gemiste kans!

Op woensdag 4 maart kwamen 28 bestuurders en OR-afgevaardigden van een aantal grote gerenommeerde bedrijven  bij elkaar op Slot Zeist. Berenschot organiseerde hier het congres ‘Samen saneren’. Na eerst in twee afzonderlijke parallelsessie onderling het thema samen saneren te hebben besproken, kwamen bestuurders en OR-afgevaardigden aan het einde van de middag bij elkaar en wisselden in een plenaire sessie aandachtspunten met elkaar uit via stellingen.