Vooral bij overheden (en grote bureaucratische bedrijven) moet bijzondere aandacht worden besteed aan het tot stand brengen van interne arbeidsverdeling, het toewijzen van bevoegdheden en het inbouwen van coördinatievoorzieningen tussen organisatie-elementen. Het vaststellen van deze aspecten duiden we aan als het organisatie-ontwerp. Het organisatie-ontwerp vormt de sleutel voor de instandhouding van effectieve organisaties.
Wat innovatief organiseren is, wordt mijns inziens het beste duidelijk door het beeld van het kanaal met dat van de rivier te vergelijken. Het kanaal is de kortste weg, maar daarmee niet automatisch de snelste, efficiëntste of de beste. Om te innoveren moet een bedrijf zich organiseren als een rivier: flexibel en wendbaar. Er is goed nieuws: leren loslaten van wat innovatie remt kun je leren!
Afgelopen week ontving ik een nieuwsbrief via de email van de website management en consulting. Een bericht wat me direct opviel was een uittreksel van het artikel van 13 augustus jl. van Heertje en Huisman in het NRC Handelsblad, genaamd Overheid en ICT: brede incompetentie leidt tot inhuren adviseurs. Als (structurele) oplossing voor deze problematiek werd door de auteurs de oprichting van een ‘instituut’ bepleit. Welk probleem wordt hiermee opgelost?
Het boek Slow Change van Frank Verschuur gaat over het benutten van de principes van de sociotechniek voor het verhogen van de effectiviteit van organisaties. Slow Change poogt verbindingen te leggen tussen bedrijfskunde, sociale innovatie en veranderkunde. Is het Verschuur gelukt? Ongetwijfeld zal niet iedereen het met hem eens zijn, maar Verschuur maakt zijn ideeën over sociale innovatie in ieder geval wel lekker concreet en werkt ze helder uit!
Het boek Van unitmanagement naar multidimensionale organisaties van prof. dr. Hans Strikwerda houdt onze redactie al enige tijd bezig. Collega Edwin Lambregts heeft in een bijdrage al een aantal vragen gesteld over het boek vlak voor de verschijning. Het toonbeeld van de multidimensionele organisatie die in het boek wordt genoemd is de ABN AMRO bank. Nog niet zo lang geleden las ik een artikel in de Intermediair over ‘de Schotse sloper’. Dit is een van de vele bijnamen van Mark Andrew Fisher (de nieuwe CEO van ABN AMRO Bank) die grote complexe klussen voor Sir Fred Goodwin van de Royal Bank of Schotland uitvoerd. Hij gaat het gewaagste project in bancaire geschiedenis leiden, waarbij 19 duizen banen worden geschrapt en € 2,8 miljard wordt bespaard (volgens de Intermediair van 22 februari 2008). De multidimensionale organisatie wordt dus gesloopt. Daarbij wil hij ook niet als boegbeeld naar buiten treden. “Als je wordt overgenomen en opgesplitst is dit niet meer aan de orde...” De inkt van het boek van Strikwerda is nog niet droog. Hoe moeten we dit met elkaar rijmen?
De traditionele command & control organisatie is verleden tijd. De komende jaren zullen een drastische wijziging te zien geven in de wijze waarop grote ondernemingen worden georganiseerd en aangestuurd. Het business unit model, dat sinds midden jaren tachtig uiterst populair was, kan een aantal uitdagingen van de eenentwintigste eeuw niet aan. Grilliger markten en consumentengedrag en de eis vanuit de kapitaalmarkt voor veel hogere niveaus van synergie dwingen tot een nieuw organisatiemodel: de multidimensionale organisatie. Dat stelt Prof. dr. Hans Strikwerda in zijn jongste boek, dat op 21 januari 2008 zal verschijnen. In hoeverre is hier sprake van een innovatief ontwerp van de organisatie?
Gegoochel met budgetten, planning die niet worden gehaald, te grote ambities van bestuurders en “ICT enthousiasme” bij ambtenaren. Een gulle greep uit het eerste deel (A) van het De problemen ontstaan natuurlijk al veel eerder dan wordt aangegeven in het rapport van de Rekenkamer. Het begint al bij weten wat je wilt realiseren (als bestuurder) en daar een realistische ambitie bij formuleren. Matiging en realiteitszin is het eerste advies aan bestuurders. Zolang er nog tussen de 60 en 100 projecten spelen binnen een gemiddelde overheidsorganisatie wordt aan deze criteria niet voldaan. Stop met het streven naar “standbeelden” van je politieke daadkracht. Stel prioriteiten en saneer periodiek je projectenkalender.
Advies 2: Project opdrachtgeverschap is wat anders als besturen
Overheidsinstellingen zijn te typeren als taakorganisaties. Bijvoorbeeld subsidies verstrekken, vergunningen verlenen, belastingen heffen en orde handhaven. Deze taken zijn uitgewerkt in processen en om de processen te ondersteunen zijn ambtenaren nodig. Door in intrede van ICT zijn principieel andere manieren van werken en sturen geïntroduceerd. Projectmatig werken en besturen laat zich in de praktijk niet makkelijk combineren. Er is dan ook veel voor te zeggen om voor bestuurders een aparte executive MBA te ontwikkelen om complexe projecten te leren te besturen. De handreiking in het rapport van de Rekenkamer stuurt ook in die richting. Daar wordt de Clinger-Cohen Act (CCA) aangehaald. Deze wet is ontwikkeld om de federale overheid hun IT projecten beter in te laten kopen en te managen. Ze hanteren de volgende uitgangspunten:
*Plan major IT investments.
*Revise processes before investment.
*Enforce accountability for performance.
*Use standards.
*Increase acquisition and incorporation of commercial technology.
*Use modular contracting.
Dit lijken in ieder geval verstandige uitgangspunten voor publieke opdrachtgevers. Maar het is nog maar een begin. Het dilemma van de publieke opdrachtgever aan de ene kant het willen verwezenlijken van politieke ambities en aan de andere kant de verantwoordelijkheid nemen om te sturen op resultaten en de randvoorwaarden goed in te vullen (binnen de taakorganisatie). Een parlementaire onderzoek is m.i. niet de oplossing. Het zal daar voornamelijk gaan over puntjes scoren over de “verkwisting van belastinggeld” en “daadkrachtig optreden” van een minister eisen. Op zich natuurlijk wel waar, maar niet erg constructief. De rol van de publieke opdrachtgever moet verder worden uitgewerkt en de taakorganisatie (stammende uit de jaren 50 van de vorige eeuw) moet eens kritisch tegen het licht gehouden worden. Misschien een aardig idee voor het innovatieplatform om zich eens over te buigen.
Wie had tien jaar geleden kunnen vermoeden dat het ooit mogelijk zou zijn om met 75.000 actieve deelnemers van over de hele wereld samen te werken aan een kennisinfrastructuur bestaande uit 5,3 miljoen artikelen in meer dan 100 talen? Ik heb het natuurlijk over Wikipedia, de onmisbare toolbox voor zowat iedere internetter. Welke mogelijkheden bieden Wiki’s en andere Web 2.0 toepassingen voor het innovatief organiseren van ondernemingen?
